უტოპიზმებსა და ანაქრონიზმებს შორის...

ცოტა ხნის წინ მსოფლიოს ორი გავლენიანი პოლიტიკოსის მსჯელობას დავესწარი. ცხადია, იქ ჩემს გარდა კიდევ იყო ხალხი, ეს ორნი კი ერთ-ერთი რეგიონის მომავალზე მსჯელობდნენ, კითხვებს პასუხობდნენ და ამ რეგიონის მომავლისადმი სრულიად ინოვაციური მიდგომების გამო აუდიტორიის მღელვარებას უმკლავდებოდნენ. მე ხმას არ ვიღებდი და ვცდილობდი, მათი ფილოსოფიის დედააზრს ჩავწვდომოდი, ბოლოს კი, საუბარი რომ დაასრულეს, უფრო ახალგაზრდასთან მივედი და ვკითხე: "როგორ გგონიათ, თქვენი ძალიან საინტერესო იდეების რეალიზებისათვის საკმარისი თუა რეგიონში იმ ძირითადი მოთამაშეების რაოდენობა, რომლებიც, თქვენივე შეფასებით, მხარს დაუჭერდნენ ამ იდეებს?“ არ ვიცი, სხვებიც მისმენდნენ თუ რა იყო, მაგრამ დარბაზში მოკლე სიჩუმე ჩამოვარდა და ყველა ჩემს თანამოსაუბრეს მიაჩერდა >>>>

წაიკითხეთ სრულად azrebi.ge-ზე

მე დარბაზს თვალი ვკიდე, ოდნავ გავიღმე და ისევ მოსაუბრეს მივუბრუნდი უსიტყვოდ. ისიც დამაცქედა და რამდენიმეწამიანი პაუზის შემდეგ ნელ-ნელა, დახვეწილი დიპლომატიური თავდაჭერილობით და ბრიტანული  მუსიკალურობით მოაყოლა: "მთავარია, ამაზე საუბარი დავიწყოთ. დანარჩენი მერე გამოჩნდება, პროცესი უკვე წარმატებაა.“ მართალი ბრძანდებით მეთქი, ვუთხარი, მადლობა გადავუხადე და წარმატებები ვუსურვე, ჩემთვის კი ვიფიქრე, რომ გენიალური იდეებიც კი უსარგებლოა, თუ ისინი არავის ესმის და პრობლემაც სწორედ იმაშია, რომ კომუნიკაციის პრობლემა ასე ადვილი გადასალახი არაა, რაც ამ განათლებულ აუდიტორიაშიც კარგად გამოჩნდა.


ამერიკა

ამერიკის ალბათ ყველაზე ცნობილი კვლევითი ცენტრის სულით ხორცამდე რესპუბლიკელ მკვლევარს ობამას საგარეო პოლიტიკაზე ველაპარაკე. თავისი ორგანიზაციის წარდგენისას სულ ასე ამბობდა: „conservative, still non-partisan” - რაზეც ყველას გვეღიმებოდა. ერთი სიტყვით, პიცის ჭამისას ლაპარაკი აეწყო. „შენ გაქვს რამე ისეთი გასაღები, რომელსაც მთელ მის პოლიტიკას მოარგებდი?“ - ასეთი იყო ჩემი კითხვა. „Yeah“ - ჩაილაპარაკა მან და სახე მოეღრიცა. სამწუხაროდ, ის ფიქრობს, რომ საგარეო პოლიტიკაში საქმე მხოლოდ დიდ სახელმწიფოებთან უნდა დაიჭირო და ვითომ ეს არის მშვიდობის გარანტია. "it's so stupid!” - დააყოლა მაშინვე აღშფოთებულმა. მართალს მეუბნება, ნამდვილად კარგი, ლაკონური განმარტებაა. თუმცა აღშფოთების მიზეზიც გასაგებია: არც ყველა ამ „დიდი სახელმწიფოს“ ნდობა შეიძლება და მცირე სახელმწიფოების იგნორირებითაც ისინი არ გაქრებიან, მსოფლიო მშვიდობის ნაცვლად კი მსოფლიო ქაოსი შეიძლება მივიღოთ. ამასთან, როგორ განვსაზღვროთ ვინ არის დიდი? მოკლედ, დიდი რისკია, იქნებ, უტოპიაც. ვგრძნობ, რომ იმავე კითხვის დასმა მინდა ობამასთვის, მაგრამ მაგას ორმოცდაათში თორმეტი თუ ნახავს, ხომ იცით... 


თურქეთი


ვიღაცას თურქეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის გამოსვლა ჩაუწერია ოქსფორდში, შემდეგ კი ლაივ ჟურნალში დაუდია. მე ფეისბუქზე ვიპოვე და მაშინვე წავიკითხე. თურქეთზე ყველაფერს ვკითხულობ და ცხადია, არც ამას გამოვტოვებდი. პოსტის ავტორი სომეხია და ბრაზობს, რომ დავუდოღლუმ მხოლოდ ორჯერ გვახსენა და ისიც კოსტარიკასთან კონტექსტშიო. მაგრამ მე სხვა რამ მაინტერესებს... მოკლედ, საუცხოო წყაროს მივაგენი... დავუდოღლუს გამოუცხადებია, რომ ვილაპარაკებ არა როგორც მინისტრი, არამედ - როგორც მეცნიერიო და კარტები ცოტა მეტად გაუხსნია, ვიდრე ჩვეულებრივ აკეთებენ ხოლმე. საინტერესო ისაა, რომ მისი რწმენით, თურქეთი მსოფლიოს ერთ-ერთ პოლუსად ჩამოყალიბდება. დავუოდღლუ თურქეთის გეოპოლიტიკის მამამთავრად ითვლება, დღეს საგარეო საქმეთა მინისტრი და პრემიერთან ძალიან დაახლოებული ფიგურაა. ამიტომ, მისი ნააზრევი ძალიან საყურადღებოა.

მინისტრის აზრით, მსოფლიო მეოთხე იმპერიულ ეპოქაში იმყოფება. პირველი ეპოქის იმპერიებს ახასიათებდა გეოგრაფიული უწყვეტობა, მეორეს - ცენტრიდან დაშორებული კოლონიების გაჩენა, მესამეს დროს მთელი სამყარო ორ იმპერიად გაიყო, ახლა კი გეოგრაფიამ ფუნქცია დაკარგა, მაგრამ გეოგრაფიული უწყვეტობა ისევ თავს იმკვიდრებსო. გაეროს რეფორმირება, ახალი მსოფლიო წესრიგი, პან-თურქიზმი და ევროპოცენტრიზმის კვდომა, მულტიკულტურული მსოფლიო, ოტომანების მემკვიდრეობა, იმპერიის ძველი ნაწილების ეკონომიკური ინგეტრაცია - ეს ცნებები დავუდოღლუს ხედვის ქვაკუთხედებია. მისი რწმენით, ამ ნეო-ოტომანური ინტეგრაციის ბუნებრივი ნაწილებია მთელი ბალკანეთი საბერძნეთის ჩათვლით, მთელი კავკასია, ცენტრალური აზია ავღანეთის ჩათვლით, ირანი და ერაყი. ამისათვის კი საუკეთესო იარაღი ეკონომიკური ურთიერთდამოკიდებულების შექმნაა სხვა ასეთსავე ცენტრებთან. მოსკოვიც ერთი ასეთი ცენტრია, რომელთანაც თურქეთი ახლო თანამშრომლობას აპირებს.
ვამჩნევ, რომ დავუდოღლუს გამორჩა ერთპოლუსიანი მსოფლიოს რამდენიმეწლიანი მონაკვეთი, მაგრამ საინტერესო ახლა ისაა, რომ თურქებიც იმავე ჭკუაზე არიან: დიდი ეკონომიკური ცენტრი მათთვის საერთაშორისო პოლიტიკის რეალური სუბიექტის როლს ასრულებს. სხვა ფაქტორები თითქოს აღარ არსებობს... თურქები არ კითხულობენ, რამდენად თანაბრად აღიქვამენ მათ რუსები. ან რამდენად არიან თანახმა, რომ ევრაზიის სამხრეთი მთლიანად თურქებს დაუთმონ? ვთქვათ, ობამამ ხელი ჩაიქნია და მსოფლიო წესრიგზე ერთპიროვნული ზრუნვა აღარ სურს, ვთქვათ ერდოგანი, ჰუ ჯინტაო, ბრაზილიელი სილვაცა და მანჰომარ სინგჰიც თანახმანი არიან, რომ მრავალპოლუსიანი მსოფლიო მათთვის ხელსაყრელი მოდელია. ვთქვათ, ამ საკითხში ერთიანია ბრიუსელიც. რამდენად დარწმუნებული შეიძლება ვიყოთ, რომ მაგალითად, რუსები და ირანელები მათ თამაშში აყვებიან? ირანი თურქეთს აღიარებს ცენტრად? ამას გარდა, მაგალითად, სომხეთ-თურქეთისა და მთიანი ყარაბაღის ირგვლივ უკანასკნელ პერიპეტიებს თუ გადავხედავთ, რუსების მიმართ თურქების იმედგაცრუება უკვე სახეზე უნდა გვქონდეს. ანკარა კი იხტიბარს არ იტეხს და მაინც მსხვილ ცენტრებთან პოზიტიურ ურთიერთდამოკიდებულებასა და პარტნიორობაზე ლაპარაკობს. იქამდეც კი მიდის, რომ იერუსალიმის ბედის გადაწყვეტას თავად აპირებს. რამდენად რეალურია ეს? იქ რომ ვყოფილიყავი, ალბათ იმავე კითხვას დავუსვამდი დავუდოღლუს: "როგორ გგონიათ, თქვენი ძალიან საინტერესო იდეების რეალიზებისათვის საკმარისი თუა რეგიონში იმ ძირითადი მოთამაშეების რაოდენობა, რომლებიც, თქვენივე შეფასებით, მხარს დაუჭერდნენ ამ იდეებს?“ მოსკოვი, თეირანი და იერუსალიმი - რომ აღარაფერი ვთქვათ ბაქოზე, თბილისსა და ერევანზე - დათანხმდებიან ამ მოდელს? რას მოიგებენ ეს მოთამაშეები? ან თქვენ რა ბერკეტები გაქვთ?


ევროპა

ამასწინათ ერთ ფრანგს ველაპარაკე. ფრანგი კია, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვან საერთაშორისო ორგანიზაციას წარმოადგენს. იმავე დღეს მის თანაშემწე გერმანელთანაც მქონდა საუბარი. გაინტერესებთ შთაბეჭდილება? - მათ უბრალოდ არ იციან, რას ემსახურება ევრო-ატლანტიკური ერთობა. „ცივი ომი დამთავრდა, ძველებური საფრთხეები აღარ არსებობს, იგივე ერთობა ალბათ ვერ შენარჩუნდება“ - აი მათი განწყობა. რუსეთი? რუსებზე რას ფიქრობთ? „რუსები რა, ეს ხომ იმპერია აღარ არის, რუსებთან პარტნიორობა გვჭირდება". იმპერია აღარ არის? ნეტავ მართლა ასე იყოს.

იტალიელი მელაპარაკა მოდელირებულ ქრონიკაზე, რატომ ძაბავენ მოსახლეობასო. „ჰო რა ვიცი“, - ვეუბნები, „ჯობდა ასე არ გაეკეთებინათ, მაგრამ მეშინია შინაარსი რეალობა არ აღმოჩნდეს“. გაუკვირდა: „რაში სჭირდება რუსეთს საქართველო?“ რომ იცოდეთ, ეს კაცი სად მუშაობს, გული გაგისკდებათ. ჯობია არ გითხრათ, უბრალოდ საუბრის გადმოცემას გავაგრძელებ... „ხომ იცით რამდენია რუსეთის წილი ევროპის ენერგო მომარაგებაში?“ - ამ კითხვას ვუსვამ. „და რას იზამთ, რუსებმა რომ ცოტა ხნით ონკანი დაკეტონ?“ „არ დაკეტავენ?“ „რატომ?“ „რომ დაკეტონ?“ „რუსეთის ეკონომიკისთვის ენერგიის ფასის მნიშვნელობა ხომ იცით...“ „არ გეშინიათ შანტაჟის?“ „ირანისა და კავკასიის გარდა ცენტრალური აზიისკენ სხვა გასასვლელი თუ გაქვთ?“ „არა?“ „და მუქარის არ გეშინიათ?“ მოკლედ, არ მეშინიაო ვერ მეუბნება, იმიტომ რომ იცის, პოლიტიკაში ყველას ყველაფრის უნდა ეშინოდეს, მაგრამ აშკარად ვხედავ, არ ეშინია. ევროპელები დარწმუნებულნი არიან, რომ ევროპა ცენტრია და ამ სტატუსს ვერავინ შეეცილება. „მოვილაპარაკებთ“ - ფიქრობენ ისინი. ევროპული კულტურა ხომ მოლაპარაკების კულტურაა, მაგრამ მათაც იგივე კითხვა ეკუთვნით: „საკმარისია იმ მოთამაშეების რაოდენობა, ვინც მათ ეთანხმება?“ ისე, ევროპაში ყველა აღიარებს, რომ ამერიკას მაინც ყველა თვალებში შესციცინებს და დღემდე ყველა ინიციატივა ვაშინგტონიდან მოდის ხოლმე. მაგრამ ვაშინგტონმა მიიძინა და ევროპაც ორიენტირს ეძებს...

ამასობაში ვხვდები, რომ დიდი მოთამაშეების უმეტესობა ერთ აზრზეა... ერთის გარდა...


რუსეთი


ამ დღეებში რუსებსაც შევხვდი. ერთ-ერთმა პოლიტიკურმა პარტიამ ე.წ. ოპოზიციონერი რუსები მოიწვია და შეხვედრაზე მეც დამპატიჟეს. ნორმალური ხალხი ჩანდა, თურმე რუსეთის ძალიან გავლენიან წრეებშიც მოღვაწეობენ. ცხადია, დიდი ინტერესით წავედი შეხვედრაზე და იცით რა ვნახე?

სიცარიელე... რუსებს არა აქვთ რაიმე სახის კონცეფცია საქართველოს მიმართ. არ არსებობს დისკურსი, რამე გამოკვეთილი ხედვა საქართველოზე. ვინც არ გვაგინებს, მხოლოდ იმას გვეუბნება, რომ ურთიერთობები უნდა აღვადგინოთ. აი, ვიღაცამ დაიწუწუნა, ჩემი წიგნი გამოდის რუსეთში და პრეზენტაციას ვერ ვესწრებიო. ეს სასწრაფოდ ჩაინიშნეს, მოვაგვარებთო. თუმცა ვერც ამას მოაგვარებენ, პრეზენტაცია ხვალ ყოფილა... მოკლედ, ესენი არ იმუქრებოდნენ მაინც. სხვები კი... ერთი ჟურნალისტი მიყვება მათ „გეგმას“: რუსის მაღალჩინოსანს ველაპარაკეო... აფხაზეთში ბევრი სამუშაო იქნება ოლიმპიადის სამზადისის დროს და ჩამოვიდნენ ქართველები სამუშაოდ, გზას გავუხსნითო. სულ ესაა, სხვა გეგმა მათგან არ ისმის...

ამ სტუმრად ჩამოსულ რუსებსაც იგივეს ვეუბნები: „შეიცვალეთ ქცევა სანამ კიდევ დროა. ჩვენ არ გავწყდებით და გადავშენდებით, როგორმე მოვაგვარებთ ამ უსაფრთხოების პრობლემას და თქვენთან საერთო აღარაფერი გვექნება. საქართველოსთვის ნატო თქვენი მოგონილია, ნუთუ არ გესმით? ძალის გარდა რომ პატივს არაფერს სცემთ და ამან რომ გაგვაქცია ნატოსკენ, არ გესმით? გახდით სამაგალითო ნაცვლად საშიშისა - არ არის უკეთესი არჩევანი? სუსტისგან კი ნუ ითხოვთ, თავად შეიცვალეთ ქცევა სანამ კიდევ დროა“...


საქართველო


ერთ მეგობართან ვმსჯელობდი ამ თემებზე. იტალიელია და რუსებთან ჩემს დამოკიდებულებაზე მკითხა. „იცი რა, ეს ჩემი იდენტობის ნაწილია“ - ვუთხარი მე. „ჩემი დიდი პაპა მაგათ შეიწირეს, პაპჩემი ტყვედ ყავდათ, მამაჩემი მთელი ბავშვობა თვალცრემლიანი მიხსნიდა, რომ რუსებმა დაგვიპყრეს... მაგრამ მე მაინც არა მგონია, რომ წარსულის ტყვე ვიყო, უბრალოდ რეალობაა ძალიან მძიმე...“ ლორი კონსტრუქტივისტია და სულ იდენტობებს ჩაკირკიტებს, ამიტომ არ სჯერა. „გამორიცხულია, შენს თავს ვერ გაექცევი“ - მეუბნება. მე არაფერს ვპასუხობ და ჩემთვის ვფიქრობ: ნუთუ ამდენად შეპირობებულია ჩემი პოზიცია? „არა“ - ვეუბნები მერე. „მთავარი კითხვა ის კი არაა, იცი თუ არა შენი ისტორია, არამედ ის, თუ რა სიშორიდან და რა მასშტაბით ხედავ მას, გაქვს თუ არა ისეთი ახალი დისკურსი, რომელიც კი არ მოგკლავს, არამედ - ახალ ეტაპზე გადაგიყვანს... კაპიტულაცია რაციონალური ვერ იქნება...“

ჰოდა, ესაა: გვაქვს ასეთი ახალი დისკურსი? ვფიქრობთ კომუნიკაციის პრობლემის დაძლევაზე? დარჩა სადმე სივრცე, რომ პოლიტიზების გარეშე განვიხილოთ ეს ყველაფერი?

ანდრო ბარნოვი

4 მაისი, 2010